Vandaag was het een schitterende mooie dag om te gaan wandelen. Ik had er ook echt zin in, dus wandelschoenen aan, jas aan en gaan met die banaan. Vrouw en jongste dochter gingen ook mee voor het eerste stuk van de Hekslootpolder, waarna we ons bij het Spaarne een fijne verdere wandeling wenste, want zij gingen daar terug naar huis en ging ik alleen verder met het rondje om de Mooie Nel. Langs het Spaarne loop je dan richting Spaarndam en kom je langs Fort bezuiden Spaarndam (Ik heb al eerder geschreven over de Stelling rond Spaarndam).

Het Fort bezuiden Spaarndam

Het Fort bezuiden Spaarndam herbergt o.a. café/terras Fort-Zuid, een minimuseum over de Stelling van Amsterdam en een expositie annex theaterruimte. Ook is er vaak live muziek en worden er leuke activiteiten voor kinderen georganiseerd. Er zijn mogelijkheden voor verhuur als feestlocatie.

Vanaf Fort bezuiden Spaarndam worden boten verhuurd en starten er diverse rondvaarten. Fortenvaartochten voeren langs o.a. Fort bij Penningsveer en Fort aan de Liebrug. Elkezondag in april tot en met oktober en tussen oktober en maart biedt het fort een korte vaartocht aan.

Meest opmerkelijk aan het gerestaureerde Fort bezuiden Spaarndam zijn de geschilderde panoramaschets (schootstafel) en insteltabellen in de linker keelkazemat. Dit relatief kleine fort ligt op de plek van een vorig verdedigingswerk uit het begin van de negentiende eeuw. Vanaf de koepelgebouwen heb je een fraai uitzicht over het schootsveld en het voormalig inundatiegebied met nog altijd op circa 2 km afstand de bebouwing van Haarlem conform de Kringenwet uit 1853. Deze wet had tot doel om het schootsveld van verdedigingswerken vrij van (permanente) bebouwing te houden.

Fort bezuiden Spaarndam was de Verdediging van de Slaperdijk met de Westlaan, samen met het Fort benoorden Spaarndam en het acces gevormd door de Noorder Buiten Spaarne en daarlangs lopende wegen. Het fort is aangelegd in de periode 1882-1903. In 1901 is het fort gereed met de voltooiing van het betonnen bomvrije gebouw. Ten noorden van het fort ligt in de Liniewal een nevenbatterij voor het frontale geschut.

Hierna loop je langs het oude Gemaal Spaarndam zo het oude gedeelte van Spaarndam, ofwel Spaarndam-West binnen. Het Gemaal Spaarndam, ook wel bekend als Boezemgemaal Spaarndam, is gebouwd in 1844 als stoomgemaal met schepraderen ten behoeve van Rijnlands’ boezem. In 1936 werd de stoommachine vervangen door dieselmotoren. Het water wordt vanaf het Noorder Buiten Spaarne, bij de Mooie Nel, via een boezemkanaal uitgeslagen op het het IJ dat met Zijkanaal C deel uitmaakt van de boezem van het Noordzeekanaal.

Spaarndam

Spaarndam-West, dat op de linkeroever van het Spaarne ligt, is het oudste gedeelte van het dorp. Het is ontstaan op de dam die gebouwd is op de plaats waar het Noorder Buiten Spaarne in het IJ uitmondde. Hier is ook de naam van het dorp uit ontstaan: Spaarndam: dam in het Spaarne. Er bevindt zich een schilderachtig dorpscentrum dat rond een oude schutsluis, de Kolksluis uit 1280, is gesitueerd. Deze sluis was voor de scheepvaart de verbinding tussen Haarlem (via het Spaarne) en Amsterdam (via het IJ). In 2009 is deze sluis weer in gebruik genomen. Hiermee is deze sluis de oudste nog werkende schutsluis in Europa. En als je dan zo voorbij de Westkolk doorloopt, kom je uit bij het beeld van Hansje Brinker aan de IJdijk.

Hans Brinker, of De Zilveren Schaatsen

(engels: Hans Brinker, or the silver skates: a story of life in Holland) is een Amerikaans boek geschreven door Mary Mapes Dodge en uitgegeven in 1865. De Nederlandstalige vertaling kwam in 1867 uit.

Verhaal

Het boek verhaalt over de jongen Hans Brinker die aan een schaatswedstrijd deelneemt dwars door Holland. Brinker hoopt de prijs, een stel zilveren schaatsen, te winnen om daarmee zijn zieke vader te kunnen genezen. Onderwijl wordt de geschiedenis van het land achter dijken en duinen vertelt.

De held van Haarlem

Een deel van het verhaal werd een Amerikaanse sage en vervolgens ook een stukje Nederlandse import-folklore. In hoofdstuk 18 wordt in een klas voorgelezen over de Held van Haarlem.

Het is een verhaal over de zoon van een Haarlemse sluiswachter die op een stormachtige middag een klein gaatje in de dijk ontdekt. Hij aarzelt geen moment en met zijn vinger houdt hij het gat dicht. Een avond en een nacht lang verdedigt hij zo, letterlijk met blote handen, stad en land tegen de dreigende zee. Later werd dit jongetje waarvan geen naam bekend is vereenzelvigd met de hoofdpersoon Hans Brinker.

Het beeld

Omdat er voor toeristen niets te zien was in de streek waar het verhaal zich afspeelde, werd in 1950 in Spaarndam aan de IJdijk een beeld geplaatst van een jongetje met zijn vinger in een dijk. Het beeld is gemaakt door Gra Rueb. Op de sokkel wordt de naam van het jongetje niet genoemd; hij wordt omschreven als “(…) de knaap die het symbool werd van de eeuwigdurende strijd van Nederland tegen het water.”

Het beeld van Hans Brinker verlatend gaat de tocht verder naar Spaarndam-Oost. Totaal heeft Spaarndam zo’n 3000 inwoners; één derde in het oude dorp (dat onder de gemeente Haarlem valt) en twee derde woont in het nieuwe deel Spaarndam-Oost (dat onder de gemeente Haarlemmerliede valt). Spaarndam wordt beschouwd als een slaapdorp. Van 1917 tot 1993 bevond zich Scheepswerf Stapel aan het Spaarne. In 2007 is hier de woonwijk SpaarneBuiten aangelegd.

Het Rijnlandshuis

Gebouwd in 1641 als werkplaats, timmerschuur en opslagplaats voor het Hoogheemraadschap Rijnland in de stijl van Pieter Post. Rechts ervan stond het eigenlijke Gemeenlandshuis van Rijnland dat omstreeks 1600 bekend stond als “Het Huys te Oosterwaal”. Na 1728 werd dat huis geleidelijk gesloopt. Hier woonden de opzieners van Rijnland zoals Nicolaas Cruquius en Christiaan Brunings Jr.. Het luidklokje op het dak, met het jaartal 1524, diende om bij dreiging overstromingsgevaar het zogenaamde “dijkleger” op te roepen. In 1777 – 1778 logeerden de bekende schrijfsters Betje Wolff en Aagje Deken enkele maanden in dit huis.

Vanaf de Spaarndammerdijk, met rechts het Rijnlandshuis, slaan we rechtsaf de Lageweg in, richting Haarlemmerliede, en zo wandel je Spaarndam weer uit. In de polder is een fietspad, cq. wandelpad aangelegd. Het voert zo achter langs de Mooie Nel naar Penningsveer en Haarlemmerliede. Nog even langs de molen, nog even een filmpje gemaakt en door. Even de pas erin, want het wordt al laat en de zon gaat al onder. Dit geeft wel een heel mooi gezicht over de skiline van Haarlem.

Penningsveer

Penningsveer is een buurtschap, wat ligt ten noordwesten van de Veerplas en ten zuiden van de Mooie Nel. In de Middeleeuwen was hier een veer over de Liede. Na 1521 kwam er vaste verbinding. De route tussen Haarlem en Amsterdam via Penningsveer, Spaarnwoude, Halfweg en Sloterdijk was de kortste verbinding over land met Amsterdam. Het is vooral bekend als jachthaven aan de Liede, ten oosten van Haarlem. In Penningsveer staat molen De Veer een achtkantige poldermolen met vijzel, type buitenkruier en het Fort Penningsveer.

Penningsveer verlatend loop je de Waarderpolder in. De Waarderpolder is een polder ten noordoosten van het centrum van Haarlem. De Waarderpolder vormde een zelfstandig waterschap tot en met 1978, per 1 januari 1979 ging het op in het Waterschap Groot-Haarlemmermeer, dat per 2005 opging in het Hoogheemraadschap van Rijnland. Een groot deel van deze polder en de Veerpolder is in de 20e eeuw bebouwd als bedrijventerrein/industriegebied.

Het is nu al donker geworden en door het industriegebied wandelen is nu net echt meer boeiend te noemen. Ik vervolg mijn weg naar de Schoterbrug. Deze brug is de overspanning van het Spaarne in Haarlem die op zaterdag 6 juni 2009 werd opengesteld. Naast de brug zijn aan de westoever woningen gebouwd onder de naam ‘Land in Zicht’. Er zijn drie woontorens met in totaal 117 appartementen verrezen, daarnaast zijn er 29 waterwoningen gebouwd en daarvoor 17 watervilla’s, elk met eigen aanlegsteiger.

Ik ben eigenlijk klaar met wandelen. Doordat het zonnetje helemaal weg is en het donker geworden is, is de temperatuur ook flink gedaald. Het is koud en ik wil nu zo snel mogelijk naar huis. Dus loop ik met flinke pas over de Vondelweg zo de wijk in waar ik woon.

Al met al een leuke wandeling bij mij in de buurt. Ik woon aan de rand van de stad en dat heeft als voordeel dat je kan genieten van de stad zelf, maar ook met een paar passen snel weer buiten de stad bent in een groene omgeving.

Afstand: 11.72 km
Tijd: 2 uur, 46 minuten

[mapsmarker layer=”4″]