Al weer heel wat jaren geleden, wanneer ik weer in Zwitserland was, kwam ik nog wel eens in een Liq-shop. Dat was een liquidatie shop van het Zwitserse leger, waar je voor weinig geld spullen van het leger kon kopen die ze aan het afstoten waren. Helaas zijn die Liq-shops al weer een aantal jaren gesloten en hield voor mij het struinen tussen de Zwitserse dumpgoederen op. Maar destijds kocht ik een nieuwe META-50 kookset, omdat het me wel handig leek om een lichtgewicht alles-in-een kookset te hebben voor als ik in mijn eentje of de bergen in zou trekken of een lange wandeling in Nederland zou maken. Maar de kookset bleek daarvoor toch eigenlijk wel weer te groot te zijn en zo verdween het in de opslag. Verder was ik toen nog niet echt bezig met verzamelen voor een jaren 30 wandeltocht of kampeerweekend.

Maar met het idee om een meerdaagse wandeling in de bergen te gaan maken (zie hier), werd ook een begin gemaakt met het verzamelen van uitrusting die hiervoor nodig zou zijn (zie hier). En zo kwam de META-50 kookset ook weer naar voren vanuit de opslag. Voor een kampeerweekend is hij wel goed, maar ik vond dat het voor een wandeltocht toch wel wat aan de grote kant was, dus zocht ik alsnog naar een kleiner alternatief.

Als je een wandeltocht gaat maken en even iets op wilt warmen dan zijn META toestallen uitermate geschikt. Je kunt de kleine modellen het beste vergelijken met een Esbit brandertje. Alleen zit er bij een Esbit brandertje geen beker bij, die zou je dan apart mee moeten nemen. De kleine META toestellen moet je eigenlijk niet zien als volwaardige kooktoestellen. Niet dat ze onvolwaardig zijn, maar ze zijn niet echt geschikt zijn om er de hele dag alle maaltijden op te koken. De META-80 en de META-50 zijn hier beter geschikt voor.

Ze zijn heel handig om er even water op te koken, b.v. voor de thee of voor scheerwater. Voor beide doeleinden zijn ze dan ook het meest geschikt. De hele set voor scheerwater (of één kop thee) dus: een aluminium brander-schermpje met pannetje/beker en deksel, weegt nog geen half ons. We kunnen het dus veilig het lichtste kooktoestelletje noemen, dat we kennen. Zijn grotere broer, de snelkoker META-80, die we in verhouding tot hun afmetingen eveneens ultra-lichtgewicht mogen noemen,  met een pan van liter inhoud, weegt dan compleet nog maar twee ons.

META-brandstoftabletten werden voor het eerst in 1920 op de markt gebracht door Meta, een Zwitserse fabrikant van branders voor droge alcohol, gevestigd in Genève en Basel. En binnen een paar jaar bracht het bedrijf dit assortiment branders en andere producten op de markt op basis van hun brandstof.

Het Principe van de META-toestellen is eenvoudig en simpel. De brandstof heeft de vorm van tabletten, die vroeger het meest aan blokjes pepermunt deden denken. Tegenwoordig zijn ze vergelijkbaar met de bekende Esbit-blokjes. Deze tabletten kunnen in een doosje in de zak meegedragen worden, ze laten zich gemakkelijk aansteken, even gemakkelijk doven en zijn niet explosief. Ze zijn echter wèl schadelijk voor de gezondheid, hun gelijkenis met pepermunt maakt hen daarom zeker gevaarlijk voor kleine kinderen, laat de tabletten daarom nooit onbeheerd liggen!

Een somber naschrift, te rechtvaardigen voor historische grondigheid en het is het fenomeen van gemelde vergiftigingsgevallen, meestal van kinderen die ze voor snoep aanzagen, door META-tabletten.

In het British Medical Journal van 24 juni 1939 rapporteerden Lewis, Madel en Drury, na de dood van een jongen van tweeënhalf jaar die één tablet had ingeslikt,

Sinds de introductie van “meta” in het huiselijk leven zijn de zorgeloze dagen van onze kinderen misschien niet langer een vreugde maar een verdriet … [de tabletten] … kunnen gemakkelijk aangezien worden voor de populaire pepermunttablet, en een kind stopt er bijna instinctief alles in zijn mond wat hem aan een snoepje doet denken. Het is waar dat er verschillende pogingen zijn ondernomen om een ​​tablet te produceren met een onaangename smaak en geur, maar tot dusver is dit niet mogelijk geweest zonder de prijs van het product en de kwaliteit van de verbranding te verminderen. Een verandering in de kleur van de tablet werd voorgesteld, maar het bleek dat tabletten van bijna elke tint kinderen net zo aantrokken als de huidige witte kleur.

Verderop in het rapport dat ze schrijven,

… verbranding van meta kan geen vergiftiging veroorzaken. [Gegeten] … het wordt langzaam uit de darm geabsorbeerd en veroorzaakt door zijn giftige werking op het centrale zenuwstelsel slaperigheid en stuiptrekkingen.

De productie van de META-brandstoftabletten eindigde in 1983, maar aan het einde van de jaren dertig werd het vermogen van de primaire chemische stof erin – metaldehyde – opgemerkt om slakken en weekdieren te doden toen dode weekdieren werden gevonden rond META-tabletten die door kampeerders op de grond waren gemorst .

De META-42 is in deze reeks wel het kleinste kookstel en bestaat uit een kleine beker van 2,5 dl. met deksel en brandertje. Het brandertje past precies in het bekertje. Dit kookstel kan het best gebruikt worden om snel een beker thee te maken of om wat scheerwater te verwarmen.

De META-71 is het grotere broertje van de META-42 met een beker van 3 dl. met deksel en brandertje. Ook bij deze set past de brander precies in de beker en maakt het tot een handzaam pakketje. De Meta-71 is vederlicht en alles is stapelbaar.

De META-75 is weer iets groter dan de META-71 met een beker van 5 dl. met deksel en brandertje. Het leuke is dat deze set uitgebreid is met een eierhouder voor 3 eieren en een thee ei die aan de binnenkant van de deksel geklikt kan worden. Zo kan het ontbijt voorzien worden van een gekookt eitje en een kop thee.

De META-80 is in de catalogus van Carl Denig te vinden onder de Picnic toestellen en staat omschreven als Groot picnic kookstel. Het kookstel is zowel voor spiritus als voor Meta brandstoftabletten geschikt. De set bestaat uit een 1 liter pan met deksel, windscherm met brander. Het gewicht is 200 gram. Ook hier past de brander/windscherm in de pan en met de deksel erop maakt het een mooi pakketje om mee te nemen.

De META-50 Alpine kookstel die in de catalogus van Carl Denig afgebeeld staat (zie foto hiernaast) ziet er toch wel iets anders uit dan degene die ik in mijn verzameling heb (zie tweede foto hiernaast). Die van mij komt uit de jaren 90 en is volgens mij dan ook de opvolger ervan. De META-50 Alpine kookstel bestaat uit twee pannen, braadpan, dubbele windscherm (met bodem, dus ook op sneeuw te gebruiken), spiritus brander en greep. Dit stel is ideaal voor bergtochten, gewicht slechts 670 gram, kan in een grote buitenzak van de Bergan-rugzak meegenomen worden (aldus de catalogus van Carl Denig).

Hierdoor heb ik al die jaren gedacht dat mijn META-50 kookstel te modern zou zijn voor de jaren 30, maar deze ‘moderne’ META 50 is eigenlijk toch niet zo modern als ik dacht. Het ontwerp dateert zeker wel uit de jaren 30, heb ik nu met het schrijven van dit artikel ontdekt. Want met het succes van de Meta brandstoftabletten, in de jaren 20 en 30 van de vorige eeuw, is men ook gaan kijken hoe men eventueel de bestaande spiritus kooktoestellen om kon bouwen voor gebruik met brandstoftabletten.

In 1931 was er een patent uitgegeven voor de erg handige invoer van META tabletten, hiernaast is een patenttekening. Het is dus duidelijk dat META al in 1931 was overgestapt van het oudere ontwerp van de META-50 naar de vorm die we nu terugzien in de ‘moderne’ versie. Bovendien bevat de mijn kookset nog steeds dat oplaadapparaat voor brandstoftabletten om de staat van de brandende brandstof te kunnen controleren via de ‘klep’ en verse brandstof tijdens het gebruik kan worden toegevoegd. Dat gebeurd dus doormiddel van de pannengreep omgekeerd door het gat te steken en de tabletten via de binnenkant van de greep in de brander te laten glijden.

Door middel van een extra ring, die bij de set toegevoegd is, kan er ook met twee pannen tegelijk gekookt worden. En de braadpan kan als deksel gebruikt worden. En inplaats van brandstoftabletten kan de kookset nog steeds voorzien worden met een spiritusbrander.

De Zwitserse META toestellen waren ook in Japan doorgebroken, het moet waarschijnlijk zo rond 1965 geweest zijn. De vraag naar Meta en Esbit werd in Japan steeds groter en hierdoor is het Japanse bedrijf “Tokyo Top” hier op ingesprongen en is ook dergelijke META toestellen gaan produceren. En zo kwam de Tokyo Top Meta Cooker tot stand.

Het META-cooker in de afbeelding hierboven werd in 1974 afgebeeld met een doosje brandstoftabletten van “Esbit” en de prijs was toen 1400 yen.

Deze set bestaat uit twee bekers (een kleine van 5 dl. en een grote van 9 dl.) met inklapbare handvaten, een brander en een deksel. En het is zo gemaakt dat de kleine beker in de grote beker past en de brander weer in de kleine beker past. Zo ontstaat er één handige set om bij je te hebben. De bodem van beide bekers zijn zo gemaakt dat ze beide precies op de brander passen en niet van de brander af kunnen glijden.

Met 1 Esbit tablet kan een kop thee gemaakt worden in de kleine beker. Met ongeveer 2 tot 3 brandstoftabletten kan de grote beker gebruikt worden om bijvoorbeeld instant noedels en rijst mee te koken.

Vanaf de begin jaren werd de knop van de deksel ook integraal gevormd door het persen. Later in de jaren 80 werd de knop veranderd in hars. En veranderde “Tokyo Top” alleen in “Top” (de bedrijfsnaam was namelijk veranderd in “New Top”). Er zijn in Japan tot de jaren 90 verschillende sets gemaakt.

In de jaren 90 werden kleine en lichtgewicht gastoestellen wijdverbreid en ik denk dat de bestaanswaarde van deze META-Cookers hiermee was afgenomen en achterhaald. Echter het idee achter de META-Cooker bleef vreemd genoeg populair onder de Ultra Light Hikers die tegenwoordig een soortgelijk systeem gebruiken.